Kluczowa kompetencja: inicjatywa

Kolejną kluczową kompetencją na obecnym rynku pracy jest inicjatywa, definiowana przez pracodawców jako proaktywna postawa, wysokie zaangażowanie pracownika, chęć zgłaszania swoich pomysłów i usprawnień. Organizacje oczekują, że pracownik da z siebie coś więcej niż tylko wykonywanie poleceń i dzięki temu przyczyni się zarówno do swojego rozwoju, jak i firmy.

Jeśli sięgniemy po definicję słownikową inicjatywy jest to:

- wg słownika języka polskiego PWN - propozycja realizacji jakiegoś nowego projektu lub pomysłu; działania mające na celu ich realizację; zdolność do samodzielnych pomysłów; pierwszeństwo dające przewagę w czymś,

- wg Encyklopedii Zarządzania - decyzja osoby, która ma zamiar pociągać za sobą aktywne działanie. Inicjatywa jest ważna dla osiągnięcia celów,

- wg słownika wyrazów bliskoznacznych - propozycja, pomysł, bodziec, impuls, inwencja, przedsiębiorczość, aktywność, energia, operatywność, dynamizm, zaangażowanie, pomysłowość, kreatywność, zaradność, zapał.

Jakiś czas temu na moim profilu na Facebooku Czas na rozwój udostępniłam ankietę, w której pytałam o definicję inicjatywy. Otrzymałam takie odpowiedzi:

- proaktywność,

- chęć uczestniczenia lub współuczestniczenia w czymś, co mnie interesuje,

- działanie z własnej woli,

- wzięcie sprawy w swoje ręce,

- odwaga,

- aktywność,

- dążenie do celu,

- poczucie sprawstwa,

- przejmowanie steru.

Jak widać, inicjatywę można rozumieć na wiele sposobów, ale największy nacisk położony jest na decyzyjność, aktywność i pomysłowość, czyli właśnie to, na czym zależy najbardziej pracodawcom w tym obszarze.

Co może nam pomóc rozwijać postawę proaktywną i działać z inicjatywą?

1. Nastawienie

Inicjatywa zaczyna się od nastawienia, dobrego nastawienia... Zanim przejdziemy do działania, zaczynamy myśleć o tym działaniu. Ważne jest więc to, jak o nim myślimy. W zależności od tego, jakie mamy nastawienie do danej aktywności, podejmiemy ją, nic nie zrobimy lub będziemy zwlekać. Jak łatwo zauważyć, podejmując inicjatywę, robimy to z własnej woli, jesteśmy zmotywowani, przepełnia nas tak duża chęć zrobienia tego, że przystępujemy do działania. Ważne, aby język, którym się posługujemy, również był proaktywny. Wyrzućmy zatem z naszego codziennego słownika słowa muszę, należy, trzeba i zamieńmy je na wybieram, chcę, mogę. Zmieni to nastawienie do planowanych działań i będzie wzmacniało motywację wewnętrzną oraz chęć podejmowania decyzji.

2. Poczucie sensu

Kiedy wykazujesz się największą inicjatywą? Gdy masz poczucie, że to, co robisz, ma sens. W inicjatywie nie chodzi tylko o planowanie, działanie i dążenie do osiągnięcia celu. Ważne jest co i jak robisz, ale również po co to robisz i dlaczego? To napędza Cię i dodaje energii na cały proces dojścia do celu. Dobrym ćwiczeniem, pomagającym odkryć sens działania, jest technika 5x dlaczego. Pomaga odkryć i dokładnie sprecyzować nasze potrzeby i wartości.

Przykład:

Dlaczego chcesz pójść na kurs xxx?

Chcę zmienić pracę, a ten kurs pozwoli mi to osiągnąć?

Dlaczego chcesz zmienić pracę?

Chcę się przebranżowić i zacząć robić coś nowego.

Dlaczego chcesz się przebranżowić i zacząć robić coś nowego?

Chcę połączyć pracę z pasją. Robić to, co lubię.

Dlaczego chcesz połączyć pracę z pasją?

Chcę czuć się zmotywowana, pełna energii podczas pracy, rozwijać swoje talenty.

Dlaczego chcesz czuć się zmotywowana i pełna energii w pracy?

Bo praca stanowi bardzo ważny element mojego życia, chcę czuć się spełniona w tym obszarze i chcę, aby ten obszar pozytywnie wpływał na pozostałe ważne aspekty, tj. rodzina, rozwój, zdrowie.

Na podanym przykładzie można zauważyć, w jaki sposób technika stopniowo odkrywa nasze motywacje. W tym przypadku przemówiły wartości - obszar pracy jako istotny element samorealizacji oraz zachowanie harmonii między nim a pozostałymi równie ważnymi obszarami tj. wpływ obecnej pracy na rodzinę, zdrowie, poczucie rozwoju.

3. Odpowiedzialność

Wykazywać się inicjatywą to przejmować stery, czyli brać odpowiedzialność za swoje życie i podejmować decyzje. Polecam Wam świetną książkę Johna B. Izzo "Weź sprawy w swoje ręce, czyli o tym, że przyjmując odpowiedzialność zmieniasz wszystko". Izzo mówi o tym, że są dwie drogi: możemy narzekać, szukać winnych, mieć pretensje, a możemy też zauważyć problem i dojść do wniosku, że jesteśmy odpowiednią osobą, żeby się z tym zmierzyć. Wiele użytecznych dla nas przedmiotów, ruchów społecznych, trendów ekonomicznych czy ekologicznych powstało właśnie dlatego, że ktoś postanowił coś zmienić i przejął inicjatywę. Mogę być jedną z pierwszych osób, która pociągnie za sobą innych, mogę być kolejną osobą, która spróbuje coś zmienić małymi krokami, mogę też siedzieć, marudzić, nie zrobić nic i czekać aż może ktoś inny się tym zajmie. Jak napisał Izzo: "Kiedy robimy wszystko, na co nas stać w danym momencie i okolicznościach, nie oczekując, że ktoś inny nas w tym zastąpi, czujemy się silniejsi i dzięki temu osiągamy więcej. Dotyczy to nie tylko naszych osobistych spraw. Większość problemów dzisiejszego świata udałoby się rozwiązać, gdyby każdy podjął działania w swoim otoczeniu". W książce znajdziecie również opisy wielu ciekawych inicjatyw, które powstały na skutek chęci wprowadzenia zmian i podążania za tym. Jeśli skończysz rozmyślać "co by było gdyby...", a skupisz się na tym, co jest realne i w zasięgu twoich możliwości, twoje działania przyniosą efekty, które być może nawet Ciebie zaskoczą.

4. Proaktywność

Inicjatywa jest zaprzeczeniem bierności. Bycie proaktywnym to świadome podejmowanie decyzji, odrzucenie automatycznego i nawykowego działania na rzecz kreatywności i twórczości. Dlatego tak często inicjatywa łączona jest z poszukiwaniem rozwiązań, innowacjami, wprowadzaniem ulepszeń. Jest także zaprzeczeniem prokrastynacji. Osoby wykazujące się inicjatywą, nie odkładają działań na później, wiedzą, że to wymaga od nich zaangażowania i wytrwałości w dążeniu do celu. Więcej informacji na ten temat znajdziecie w moich pozostałych artykułach na temat typów prokrastynacji oraz sposobów na radzenie sobie z prokrastynacją. Wierzę, że dotarcie do sedna i znalezienie przyczyny odkładania działań, pozwoli na zwiększenie inicjatywy. Jeśli natomiast czujecie, że brak proaktywności wynika z wypalenia, znudzenia, polecam książkę Jona Gordona "Autobus pełen energii". To taka pozycja, którą czyta się trochę z przymrużeniem oka, ale w ciekawy sposób pokazuje, jak można zmienić swoje nawyki i zamienić brak energii na konsekwentne działanie.

5. Poczucie kontroli

Teoria poczucia umiejscowienia kontroli została stworzona przez Rottera w ramach teorii społecznego uczenia się. Uważał on, że ludzie w różny sposób interpretują zdarzenia, które ich spotykają. Osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli uważają, że są odpowiedzialne za to, co dzieje się w ich życiu, mają na to wpływ, wierzą we własne możliwości i chętnie podejmują działania. Równie chętnie przyjmują konsekwencje własnych działań, wyciągają wnioski i aktywnie kreują swoją rzeczywistość. To właśnie takie osoby będą często wykazywać się inicjatywą i będą pozytywnie nastawione do działania. Osoby z zewnętrznym poczuciem kontroli wpływ na swoje życie przypisują czynnikom zewnętrznym - innym ludziom, sile wyższej, przypadkowi. Najczęściej to osoby z wyuczoną bezradnością, szukające przyczyn własnych sukcesów i niepowodzeń poza sobą - "udało mi się", "dostał awans, bo ma szczęście", "mam pecha, na pewno mi się nie uda", "byłoby lepiej, gdyby...", "to oni są za to odpowiedzialni". Nie będą podejmować działań, bo nie mają poczucia kontroli nad tym co się dzieje, nie mają poczucia sensu i motywacji.

Berrett-Kochler przeprowadził w Stanach Zjednoczonych badania, pytając ankietowanych, co sprawia, że nie podejmują inicjatywy.

- 46% badanych odpowiedziało, że nie są w stanie nic zmienić i sami nic nie mogą zrobić,

- 20% badanych uważało, że to inne osoby są odpowiedzialne za wprowadzanie zmian,

- 18% badanych ma zbyt dużo codziennych obowiązków,

- 16% badanych obawia się ośmieszenia, jeśli podjęte działania okażą się nieskuteczne.

Myślę, że warto zatrzymać się na chwilę refleksji i zweryfikować:

- na ile rzeczywiście w to wierzysz, czy jest to tylko wymówka? jeśli tak, to przed czym/przed kim?

- czy te przekonania są prawdziwe? czy są dla Ciebie wspierające czy ograniczające?

- co możesz zrobić/zmienić, na co masz wpływ?

- jakie są Twoje wcześniejsze doświadczenia z podejmowaniem inicjatywy? jak one wpłynęły na dalsze działania?

- z jakimi ludźmi lubisz pracować? jakimi ludźmi lubisz się otaczać? proaktywnymi czy biernymi?

Na koniec jeszcze kilka słów o inicjatywie z perspektywy organizacji. Jeśli chcemy tworzyć zespół pracowników, którzy nie boją się przejmować inicjatywę, są chętni do proponowania nowych rozwiązań, ulepszania obecnych procesów, podchodzą do pracy kreatywnie i proaktywnie, konieczne jest zrobienie na to przestrzeni. Danie szansy i stworzenie takiego środowiska, w którym pracownicy nie będą bali się podejmować samodzielnie działań. Zaproście zespół do rozmów, angażujcie ich w proces tworzenia projektu, nie przekazujcie jedynie ustalonych odgórnie decyzji, co gorsza z informacją, że nie macie na to wpływu. Wykazywanie się inicjatywą wymaga nie tylko chęci ze strony pracownika, ale odpowiednich warunków i przykładu z góry. Jeśli większość pomysłów jest negowana, krytykowana, odłożona na półkę "kiedyś się tym zajmiemy" lub ustawiona w kolejce niekończącej się listy zadań, nie oczekujmy, że pracownicy będą wciąż nastawieni na generowanie pomysłów. Jak wcześniej wspomniałam, najlepiej i najszybciej działamy wtedy, kiedy widzimy, że ma to sens, a wykazywanie się inicjatywą bez widocznych efektów, wypala i demotywuje. Pracownicy chcą czuć, że to, co robią jest ważne, przynosi korzyści i zostanie docenione. Nie zapominajmy też o tym, że ważna jest postawa osób zarządzających. Jeśli nie ma otwartości, decyzje podejmowane są odgórnie, nie ma też miejsca na dyskusje, rozmowy, burze mózgów. Warto pokazać na co mamy wpływ i co możemy wspólnie osiągnąć przy zwiększonym zaangażowaniu.

Jak widzicie, inicjatywa to kompetencja, którą warto rozwijać, zarówno z perspektywy pracodawcy, jak i pracownika. Trzymam więc kciuki za to, żebyście mieli energię do działania i znaleźli stymulujące miejsce pracy, które pozwoli Wam na wspólne kreowanie organizacyjnej rzeczywistości.